Rzeczywistość gospodarcza w czasach pandemii oznacza konieczność wspierania firm w celu ochrony miejsc pracy. Pomoc dla przedsiębiorców powinna mieć wszechstronny charakter – nie tylko finansowy, ale także legislacyjny i doradczy. Dobór instrumentów pomocowych musi opierać się na bieżącej analizie potrzeb i zagrożeń oraz uwzględniać specyfikę poszczególnych branż.
Lockdown może wywołać „efekt domina” w gospodarce
Pandemia wirusa SARS-CoV-2 postawiła wiele przedsiębiorstw w trudnej sytuacji. Poważne zakłócenia w łańcuchu dostaw, całkowite lub częściowe zamrożenie gospodarki i niepewność co do rozwoju wypadków doprowadziły do spadku przychodów, utraty płynności finansowej i wzrostu ryzyka likwidacji części firm. W gospodarce działającej jak system naczyń połączonych przedłużający się kryzys, na zasadzie „efektu domina”, może zakończyć się falą bankructw i wzrostem bezrobocia. Co gorsza, prognozy co do najbliższych miesięcy są obarczone sporym ryzykiem błędu z uwagi na niepełną wiedzę na temat wirusa i możliwość wystąpienia kolejnych fal pandemii o globalnym zasięgu.
Optymalizacja kosztów bieżących, zamrożenie planowanych inwestycji, próba dywersyfikacji działalności – to przykłady działań, do jakich przedsiębiorca może się odwołać w sytuacji kryzysowej. Jednak ze względu na bezprecedensową skalę obecnych problemów, mogą to być działania niewystarczające. Widmo kolejnych lockdownów utrudnia podejmowanie decyzji dotyczących konkretnych działań, takich jak szacowanie wielkości produkcji, wybór kanałów sprzedaży czy zmiana strategii marketingowej. Z uwagi na możliwość zwolnień pracowników coraz częściej pojawiają się obawy dotyczące dalszego wzrostu poziomu bezrobocia.
Wsparcie finansowe to pierwszy krok
Ochrona przedsiębiorstw i miejsc pracy ma kluczowe znaczenie w czasie przedłużającego się kryzysu. Według rządu, w ramach tzw. tarcz antykryzysowych od wiosny na ten cel przeznaczono ok. 150 mld złotych. Instrumenty pomocowe oferowane przez instytucje rządowe obejmowały m. in. świadczenie postojowe, bezzwrotne dofinansowanie kosztów działalności, dofinansowanie wynagrodzeń pracowników, zwolnienia z opłacania składek ZUS i niskooprocentowane mikropożyczki. Z kolei państwowy Bank Gospodarstwa Krajowego uruchomił tzw. pożyczkę płynnościową z oprocentowaniem 0 proc.
W październiku zapowiedziano tzw. tarczę branżową, przewidującą pomoc dla sektorów szczególnie dotkniętych skutkami kryzysu: turystyki, gastronomii, rozrywki, fitness i sprzedaży detalicznej. W jej ramach ujęto m.in. pomoc finansową, dodatki i odroczoną na 6 miesięcy płatność zaliczek na PIT pobranych od pracowników. Z uwagi na pogorszenie się płynności finansowej pomoc dla przedsiębiorstw, w ramach tarcz, powinna zostać rozszerzona i wydłużona w czasie. Kolejnym wsparciem dla firm byłyby także ułatwienia związane z uzyskiwaniem kredytów na prowadzenie działalności gospodarczej.
Rola lobbingu legislacyjnego i dialogu społecznego
Dla złagodzenia skutków kryzysu ważne jest zachowanie solidarności i wzmocnienie dialogu między przedsiębiorcami, związkami zawodowymi i rządem. Zawieszenie sporów i poszukiwanie porozumienia, także z udziałem prezydenta i opozycji, pomogłoby zbudować zaufanie i uwzględnić w dyskusji postulaty wszystkich stron. Użytecznym forum rozmów jest Rada Dialogu Społecznego, w ramach której można wypracować plan zawierający mechanizmy walki z kryzysem. Takie prace mogłyby przysłużyć się również naprawie finansów publicznych i zwiększeniu poczucia stabilności prawnej.
W obecnej sytuacji rząd powinien wstrzymać wprowadzanie nowych obciążeń podatkowych, takich jak podatek od spółek komandytowych czy podatek cukrowy, i nie nakładać na przedsiębiorców nowych obowiązków biurokratycznych. Warte rozważenia jest także zawieszenie prac nad ozusowaniem umów o dzieło i umów zleceń. Nowe daniny publiczne mogą przyczynić się do upadku części firm i wzrost bezrobocia. Kolejne obawy budzą propozycje aktów prawnych, takich jak projekt ustawy o konfiskacie prewencyjnej, której skutkiem może być podważenie zaufania do przedsiębiorców. Polska powinna skorzystać także z pomocy Unii Europejskiej w postaci Funduszu Odbudowy, wartej 160 mld euro.
Porady ekspertów na wagę złota
W warunkach niepewności rynkowej ogromnego znaczenia nabiera stały dostęp do kompleksowej informacji gospodarczej. Wsparcie ze strony instytucji eksperckich, prawników czy specjalistów do spraw podatkowych i finansowych – w postaci porad prawnych, ekspertyz i raportów – to dla przedsiębiorcy konkretna wiedza na temat aktualnej sytuacji rynkowej, która ułatwia podejmowanie decyzji związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Waga specjalistycznego know-how rośnie zwłaszcza w sytuacji kryzysowej, gdy obraz rynku jest szczególnie złożony, a możliwości prognozowania – ograniczone.
Pomoc ekspertów może być także nieodzowna z uwagi na szybko zmieniający się stan prawny z powodu zamrażania gospodarki, skomplikowane procedury związane z korzystaniem z pomocy rządowej oraz zróżnicowanie instytucji zajmujących się jej udzielaniem. W takich sytuacjach wsparcie ze strony specjalistów pomaga nie tylko uniknąć popełnienia błędów, ale również zaoszczędzić czas na formalne załatwienie sprawy. Warto wspomnieć, że eksperci reprezentujący organizacje pracodawców mogą odegrać także rolę we wspieraniu instytucji rządowych, np. w pracach nad pakietami antykryzysowymi, co tworzy możliwość uwzględnienia w nich większej liczby postulatów przedsiębiorców.
