Trudności związane z dopasowaniem podaży i popytu do potrzeb rynku pracy mogą zmniejszyć konkurencyjność polskiej gospodarki. W tej sytuacji władze powinny podjąć działania na rzecz poprawy jakości kształcenia, stworzenia systemu kursów zawodowych oraz zwiększenia promocji pracy. Tylko głębokie zmiany tego typu mogą pomóc w przezwyciężeniu problemów związanych z brakiem pracowników w części zawodów i branż.
Deficyty polskiego rynku pracy
Pomimo kryzysu wywołanego przez pandemię COVID-19, pracodawcy podejmują działania służące pozyskaniu pracowników deficytowych i krytycznych. Sytuacja jest trudna, bo instytucje rynku pracy nie radzą sobie z bezrobociem strukturalnym oraz całościowym zarządzaniem podażą pracy. Problemy wynikają m.in. z rozproszenia odpowiedzialności między poszczególnymi ministerstwami, a brak spójnej polityki i efektywnej koordynacji obniża konkurencyjność polskich firm względem firm zagranicznych.
Co gorsza, dzieje się tak w sytuacji spadku PKB, wzrostu bezrobocia oraz kolejnego lockdownu będącego wynikiem trzeciej fali pandemii koronawirusa. Bariery systemowe sprawiają, że część przedsiębiorców w ubiegłym roku miała problemy z obsadzeniem wakatów w zawodach deficytowych. Poszukiwani są m.in. mechanicy, elektrycy, informatycy, marketingowcy, pielęgniarki, księgowi, logistycy i kurierzy. Raport „Rozwiązania prawne a zawody krytyczne i deficytowe”, przygotowany przez Business Centre Club, zawiera zestaw postulatów, których wdrożenie mogłoby poprawić sytuację na rynku pracy.
Najważniejsze potrzeby pracodawców
Zdaniem 37% ankietowanych, wsparcie ze strony instytucji państwowych w Polsce jest mniejsze niż w innych krajach Unii Europejskiej. Usługi publiczne w zakresie zatrudnienia w państwach Wspólnoty świadczone są przez lokalne urzędy pracy, które pomagają w pozyskaniu pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. Wśród najważniejszych potrzeb zgłaszanych przez polskich przedsiębiorców są poprawa jakości kształcenia (60%), stworzenie systemu kursów zawodowych dopasowanych do lokalnego rynku pracy (46%) oraz większa promocja pracy, jako kluczowej wartości w życiu społecznym (26%).
Uwagę zwraca także fakt, że prawie połowa ankietowanych oczekuje zmniejszenia zakresu polityki socjalnej lub jej modyfikacji, ponieważ – w ich ocenie – powoduje ona odpływ ludzi z rynku pracy. Pracodawcy oczekują od urzędów pracy wsparcia w zakresie rekrutacji i preselekcji kandydatów, skierowań na bezpłatne przekwalifikowanie oraz pomocy w legalizacji pobytu pracowników z zagranicy. Ocenę bieżącej sytuacji utrudnia jednak niski poziom współpracy z urzędami, w związku z czym dopasowanie podaży i popytu do potrzeb rynku pracy nadal będzie poważnym problemem.
Przede wszystkim szkolenia
Użytecznym rozwiązaniem w tej sytuacji byłby stały monitoring sytuacji na poziomie województw prowadzony przez wojewódzkie urzędy pracy. Dzięki temu, na podstawie raportów przygotowywanych w miesięcznych cyklach, pracownicy i doradcy zawodowi w urzędach pracy mogliby podejmować decyzje o przekwalifikowaniu lub zmianie miejsca pracy. Taki system mógłby także motywować kandydatów do pracy do zdobywania nowych kompetencji zawodowych. Dążenie do poszerzania kwalifikacji zwiększyłoby tym samym zainteresowanie usługami oferowanymi w tym zakresie przez firmy szkoleniowe.
Według 59% przedsiębiorców, koszty organizacji kursów zawodowych powinien ponosić rząd. Alternatywą pozostaje prowadzenie spraw tym zakresie przez władze samorządowe (np. powiatowe urzędy pracy), ale za takim rozwiązaniem opowiedziało się zaledwie 13% ankietowanych. Jak wynika z raportu Business Centre Club „Stosunek przedsiębiorców do zawodów krytycznych i deficytowych”, to pracodawcy, póki co, biorą na siebie dużą część kosztów związanych ze szkoleniami pracowników, niezależnie od tego, czy odbywają się one w firmie, czy poza nią.
Walka o utrzymanie konkurencyjności
Pracodawcy wskazują także na inne metody, które mogą poprawić sytuację w obszarze zawodów krytycznych i deficytowych. Są to środki o charakterze informacyjno-decyzyjnym oraz środki finansowe i pozafinansowe. Pierwsza grupa obejmuje politykę informacyjną poświęconą zawodom, w których najczęściej poszukuje się pracowników, oraz dostosowanie szkoleń w szkołach do potrzeb rynku. Wśród środków finansowych największe znaczenie powinno mieć dofinansowywanie staży i szkoleń, a także wynagrodzeń w zawodach, w których występują problemy z rekrutacją.
Uzupełnieniem powinny być zachęty pozafinansowe, zwłaszcza promocja zawodów deficytowych w szkołach i zakładach pracy. Dużą rolę powinno odgrywać również kreowanie skutecznej polityki integracyjnej i piętnowanie zachowań dyskryminacyjnych wobec cudzoziemców. Ogromna skala wyzwań oznacza, że do zmiany obecnych warunków będzie potrzebne zaangażowanie ze strony instytucji państwa. Podjęcie takich działań to konieczność, bo stawką jest konkurencyjność polskiego rynku pracy i polskiej gospodarki w skali całego kontynentu.
Przeczytaj cały raport „Rozwiązania prawne a zawody krytyczne i deficytowe”
